Ubuntu

Een tijdje geleden kocht ik in een opwelling een boek over de Zuid-Afrikaanse filosofie “Ubuntu“. In het boekje staat op bijna iedere bladzijde wat Ubuntu is, maar steeds een beetje anders verwoord. Je ziet jezelf in anderen, en anderen zien zichzelf in jou. Jij bent waardevol voor en door anderen. Anderen helpen is jezelf helpen. Anderen in de steek laten is jezelf in de steek laten. Ubuntu gaat dus over de verbondenheid met anderen.

In hetzelfde boekje las ik verder dat Ubuntu over perspectief gaat. Iets kunnen zien vanuit het perspectief van een ander. Bij een conflict zou je volgens Ubuntu moeten proberen het perspectief van de ander te begrijpen. Alleen dan kan aan weerszijden ruimte ontstaan voor een verbreding van de zienswijze.

Dat geeft toch wel te denken. Je hoort immers heel vaak dat er gesproken wordt over de polarisatie van de maatschappij. We weten allemaal dat de polarisatie veroorzaakt én versterkt wordt doordat de ene zijde zich niet kan (en wil) verplaatsen in de andere zijde. Polarisatie is verdeeldheid. En verdeeldheid maakt een maatschappij zwak. Poetin spint daar nu garen bij. Op de wereldschaal waarop het conflict om Oekraïne nu speelt zou een beetje meer Ubuntu volgens mij niet misstaan.

De ruimdenker

Hij probeert zo min mogelijk van dingen op te kijken. Dingen die ver van hem af staan. Dingen die indruisen tegen zijn overtuigingen. Dingen die hij nog niet begrijpt en misschien wel helemaal niet hoeft te begrijpen. Dingen die ook gewoon zijn wat ze zijn. Dus denkt hij er niets over. Hij vindt eigenlijk dat hij niet eens per se een mening over alles hoeft te hebben. Het leven is eenvoudigweg te kort om over alles wat gebeurt in de wereld, een mening te hebben. Dus hij denkt maar ruim. Zodat er plaats is voor het respecteren van het vreemde. Het leven zelf voelt dan ook ruimer.

Het zou hem ook niet verbazen als anderen zich zouden verbazen over dingen die voor hem heel gewoon waren. Dingen die hij doet en morgen weer. Dingen die indruisen tegen hun overtuigingen. Dingen die ver staan van hun waarden. Misschien is het voor anderen moeilijk of zelfs onmogelijk om zijn dingen te laten zijn wat ze zijn. En misschien is het voor hen zelfs onmogelijk om geen mening te hebben over die dingen. Ook daarover moet hij ruim kunnen denken, vindt hij. De ruimte in het denken van anderen is immers ook slechts een ding dat hij niet per se hoeft te begrijpen.

Coronafoob

Omdat er een gat in mijn agenda zat deze ochtend besloot ik om “even” mijn kerstinkopen te gaan doen. Eerder die ochtend hoorde ik al op de radio dat het druk is in de supermarkten omdat verder alles dicht is. De tip was om zo vroeg mogelijk op de dag je inkopen te doen. Misschien zouden de supermarkten zelfs een uur vroeger open gaan. Het gat in mijn agenda zat op half tien ’s ochtends en was dus niet vroeg genoeg. Het was dus toch druk. En vol met kerstinkopers, zoals ik. Met hun vol geladen karretjes blokkeerden die mijn gangen.

Ik ergerde me eraan dat iedereen in de egostand leek te staan. In die stand houdt iemand geen rekening met anderen. In die stand sta je met je kar vol drank en vreten midden in een gangpad uitgebreid de etiketten van artikelen te bestuderen. In die stand lap je de anderhalve meter aan je laars, mompel je “pardon, mag ik even bij…” en gaat dan zonder op antwoord te wachten pal voor me langs om voor mijn neus het laatste pak bloem weg te grissen.

Niet iedereen gedraagt zich zo hoor, maar toch wel opmerkelijk veel. En ik ben ook wel iemand die zich snel verbaast over onachtzaam gedrag. Zelf ben ik me sterk bewust van mijn in de wegwezen. Ik wil niemand tot last zijn. Ik zorg dat ik niet in de weg sta. Dus ik parkeer eerst mijn karretje op een plek waar dat kan. Dus niet midden in een smal gangpad. En ik ben beleefd en wacht op goedkeuring voordat ik iemands anderhalve meter veiligheid infiltreer met mijn potentiële besmettingsgevaar. Dit projecteer ik natuurlijk op mijn medewinkelgangers.

Corona heeft mij tot nog toe niet weten te bereiken. In ieder geval niet voor zover ik weet. Ik heb gedurende de gehele pandemie niet de minste symptomen gehad. Al mijn sneltesten zijn ook steeds negatief. Ik houd mij dan ook behoorlijk braaf aan de richtlijnen. In winkels hou ik afstand en spring ik volleerd uit ieders anderhalvemeterzone mocht ik mij daar per abuis in begeven. Mijn onachtzame mede-boodschappers zijn immers potentiële besmettingsgevaren die mijn persoonlijke vrijheid danig kunnen beperken. Ik ben verworden tot coronafoob. Volgend jaar allemaal op dat woord stemmen.

Lekker makkelijk doen

Hoe langer ik erover nadenk hoe meer ik begin te geloven dat makkelijk doen moeilijker is dan moeilijk doen. Om makkelijk te kunnen doen moet je principes overboord doen. Dat is heel moeilijk. Om moeilijk te doen hoef je alleen maar je hakken in het zand te zetten. Beetje weerstand bieden. Dat is makkelijker dan meebewegen. Want dan moet je vertrouwen. En dat is heel moeilijk. Eigenlijk doe je voor jezelf dus juist makkelijk als je moeilijk doet voor een ander. Dat is inderdaad wel heel kort door de bocht geredeneerd. Bovendien is het nogal zwart/wit. Maar nuanceren is nu eenvoudigweg even teveel moeite. Laat mij ook eens een keer lekker makkelijk doen.

Het Ei van Descartes

Moeten we denken om te kunnen bestaan? Of moeten we bestaan om te kunnen denken? Descartes verwoordde dat toen allemaal heel leuk en aardig met zijn “ik denk, dus ik besta”, maar drukt daarmee wel zwaar op de noodzaak van het denken. Met “bestaan” bedoelde Descartes natuurlijk meer dan primair “in leven zijn”. Hij bedoelde met “bestaan” vooral het bestaan van je identiteit, je zelfbewustzijn. Hij bedacht er ook bij dat, in het geval dat je twijfelt over je bestaan, je die twijfel moet zien als nadenken over je bestaan waardoor zijn filosofie automatisch in werking treedt. Handig!

Maar wat was er eerder? Het ei, of de kip? Dat komt namelijk naar boven als ik nadenk over die mooie cirkelredenering van Descartes. En is “denken” dan het ei, en “bestaan” de kip? Of juist andersom? Is je bewuste bestaan een ei dat je uitbroedt met je bewuste gedachten erover? Dat lijkt te kloppen. Op een gegeven moment in het leven van een mens, waarschijnlijk al als ongeboren baby, begint dat broeden.

Dus die kip – ofwel, het denken – moet er dan dus eerder zijn dan het ei van onze identiteit. Dat is echter een existentiële denkfout, want met die redenatie twijfel ik impliciet aan mijn eigen ei. En dus treedt Descartes’ filosofie automatisch in werking: Als de kip bestaat, bestaat ook gegarandeerd het ei. Kip en ei zijn één. Het ei is de kip die zich zelf voortdurend uitbroedt. En het Ei van Descartes is dan dus eigenlijk dat die kip haar hele leven op dat ei zal moeten broeden. Vandaar al dat gekakel over de zin van ons bestaan.

Man wat besluitvaardig

Soms is het beter om een slecht besluit te nemen dan helemaal geen besluit. Dat zei ik gisteren tegen mijn zoon. Hij vindt het moeilijk om te besluiten over iets dat hij niet overzien kan. Dat herken ik wel. Ik denk dat voor iedereen geldt dat het gemak waarmee je een besluit neemt af hangt van hoeveel je weet over de positieve en negatieve gevolgen van dat besluit. Iedereen maakt dan een afweging: doen of niet doen. Ik kan daar zelf behoorlijk lang mee bezig zijn. Soms doe ik dat zelfs bewust, omdat de afweging ook de voorpret is van je besluit.

Soms maak ik de nadelen veel te groot. Of de voordelen te klein. Vooral de voordelen voor mij. Het voordeel dat het leuk is om jezelf iets te gunnen. Ik betrap me er namelijk vaak op dat ik mezelf dingen ronduit misgun. Dat verpak ik dan voor mezelf als “Ach, je kan het geld maar één keer uitgeven, je hebt het later misschien voor iets belangrijks nodig, dus ik wacht nog maar even”. Ik schuif het besluit dus voor me uit.

Zo schoof ik het kopen van een nieuwe kledingkast een dik jaar voor me uit. Ik propte mijn kleren in een oud, aftands en veel te klein basiskastje van spaanplaat dat ik destijds, toen ik krapper bij kas zat, van marktplaats had gevist. Ik ergerde me iedere dag aan het lelijke ding. De man in de spiegel verweet me nijdig dat ik mezelf te kort doe. Zoals altijd. Een paar weken geleden nam ik daarom het besluit om het geld dat ik bespaarde door in de vakantie thuis te blijven, te besteden aan een exorbitante garderobekast. Vandaag heb ik de oude kast uit elkaar gehaald en gratis op marktplaats aangeboden (kan nog wel een rondje mee, maar eigenlijk moet ‘ie gewoon naar de vuilstort…). En ik heb een nieuwe kast met allerlei toeters en bellen ontworpen, besteld en vandaag opgehaald. Ik moest met de bagageklep open rijden om het te vervoeren, zo exorbitant. Vanaf het moment van bestellen en betalen was er geen weg meer terug. Ik moest er anderhalve rib voor uit mijn lijf trekken, maar man wat ben ik blij dat ik het besluit heb genomen. Morgen zet ik de kast met de eerder genoemde zoon, in elkaar. Hebben we de hele middag voor uitgetrokken, en daarna halen we lekker Chinees besloot ik uit de losse pols (ik had de smaak van het besluiten te pakken).

Het nemen van een besluit kan dus voelen als een bevrijding. Het moment dat ik voorbij het punt ben dat ik niet meer op het besluit kan terug komen, kan ik ontspannen. Het definitieve van mijn besluit gaf rust en zelfs nieuwe energie. En omdat ik helemaal in “the spirit” van het besluiten zat, besloot ik ook gelijk maar om te investeren in crypto-valuta. Je weet wel, bitcoins en zo. Zat ik ook al maanden voor me uit te schuiven onder het mom van “doe niet zo mal, wat weet jij daar nou van?” Was een kwestie van inlezen, een paar autoritatieve vlogjes kijken en simpelweg de stap zetten. Just do it, man! Natuurlijk niet “all in”, maar voorzichtig, met een klein beetje geld. Lekker stoer plaatste ik een paar “limit orders” en weldra was ik de trotse bezitter van een digitaal rinkelend zakje cryptomunten. Man, man, man, wat besluitvaardig! En de waarde van die zak met cryptomunten jojoot nu als een gek op en neer (zie ik als ik voor de honderdste keer vandaag in de app kijk), passend bij mijn échte besluitvaardigheid.

Met een schuin oog

“Als ik met een schuin oog naar de klok kijk, zie ik dat we niet heel veel tijd meer hebben”, zei iemand laatst in een vergadering. Hij zei er nog wat dingen achteraan, maar ik was blijven steken bij “met een schuin oog kijken”. Mijn hoofd ging erop aan. Hoezo schuin kijken met één oog? Dat andere oog gaat toch vanzelf mee schuin staan? Of is het de bedoeling dat ik die andere dichtknijp terwijl ik met die andere schuin kijk? De kwestie liet me niet meer los. Natuurlijk moet ik het niet zo letterlijk nemen, maar ik kan het niet helpen. Mijn hersenen struikelen er gewoon over. Het zit scheef en iedereen weet dat. Waarschijnlijk moet ik hier maar weer gewoon een oogje toeknijpen en het met mijn andere oog schuin door de vingers zien.

Reikhalzen

Bij reikhalzen denk ik aan verlangen naar iets dat nog buiten je bereik hangt. Je ziet het, maar je kunt er nog net niet bij. Ik vind het woord “reikhalzen” ontzettend goed passen bij de periode die we momenteel met z’n allen doormaken. Eigenlijk lijken we allemaal vooral reikhalzend uit te zien naar ons oude, vertrouwde normaal. Dat oude normaal dat we zo voor lief namen, hangt nu verlokkelijk boven ons te bungelen.

We moeten ons trouwens ook maar afvragen of er wel sprake kan zijn van één universeel normaal. Ik geloof dat niet. Dat “nieuwe normaal” is ook gewoon maar een eenvoudig te onthouden labeltje dat is geplakt op een set richtlijnen die we nu zouden moeten volgen. Als je het omdraait doe je dus niet normaal als je die richtlijnen niet volgt. En om dat kracht bij te zetten worden we door herhaaldelijke blootstelling aan besmettingscijfers met de neus op de feitelijke gevolgen van abnormaal gedrag gedrukt.

Het “oude normaal” is daarmee verworden tot een labeltje dat is geplakt op een losbandig leven waarin we maar wat als beesten dicht op elkaar leefden en er op los knuffelden terwijl we vrijwel nooit onze handen wasten en daar, als je je netjes gedroeg, constant in hoestten en niesden. Man, wat zie reikhalzend uit naar dat heerlijke oude zwijnenleven.

Pre-vijftigplusser

Morgen flik ik het weer eens. Ik maak alweer een decennium vol. Het is ongekend! Een nieuwe mijlpaal die bij die andere vier kan gaan staan prijken. In de galerij van twijfelachtige certificaten van levenservaring.

Morgen word ik een nieuwe dertiger, zo wordt mij door menigeen goedmoedig verzekerd. Alsof dertiger zijn mijn vermeende leed zou verlichten. Zeggen dat zwaar het nieuwe licht is, is het nieuwe miskennen van gewichtigheid. Denk daarover niet te licht.

Morgen word ik oud-veertiger. Een veteraan, een legende. Mijn veertiger jaren waren bovengemiddeld woelig, dus wie bij mijn zesde mijlpaal durft te beweren dat ik een nieuwe veertiger zal zijn kan maar beter snel dekking zoeken. Maar dat zeg ik nu, terwijl ik nog een felle veertiger ben. Heel even nog. Mijn laatste uren als veertiger tikken weg.

Morgen betreed ik dan ook eindelijk de grijzige wereld der vijftigers. Maar eerst kom ik in een soort niemandsland, want pas als vijftigplusser wordt de vijftiger voor vol aangezien. Als 50-jarige ben je dus feitelijk nog veertigplusser.

Morgen word ik eigenlijk pre-vijftigplusser. Ik heb dan een heel jaar de tijd om mijn vijftigpluswaardigheid te onwikkelen. Vermoedelijk is de tijd die nodig is om je te kunnen vereenzelvigen met het getal 50 precies een jaar. Ik doe dat morgen gewoon meteen als ik wakker word en gebruik dan lekker het hele jaar om te flierefluiten!

Goeie Ex

Mijn dag begint betekenisvol. Ik word (min of meer) wakker met het inzicht dat ik ook een goede ex moet zijn. Eigenlijk was ik al wakker, maar het was nog maar 8:27 uur, terwijl ik me had voorgenomen om uit te slapen. Mijn gordijnen zijn niet lichtdicht, dus de slaapkamer was ook al veel te licht. Daarom besloot ik om eindelijk eens naar een podcast te luisteren die onlangs op TV in M werd besproken: Roel’s Sofasessies.

Roel van Velzen blijkt min of meer tegelijk met mij te zijn gescheiden vorig jaar. Ik had voorheen niets gemeenschappelijks met Roel. Ik wist dat hij bestond en dat hij aardig kan zingen. Maar nu blijken we allebei door een vergelijkbare hel te zijn gegaan. Net als ikzelf merkte Roel dat het helpt om over je scheiding te praten met anderen die vergelijkbare ervaringen hebben. Roel doet dat in zijn kennissenkring van BN-ers. Ik scrolde vanochtend door de gesprekken die hij al heeft opgenomen en pikte het gesprek met Claudia de Breij eruit: “Als je scheiding maar goed zit“.

Mijn scepsis over de podcast verdween al na enkele minuten. Het gesprek met Claudia kwam niet geregisseerd op me over. Het was echt een open gesprek. Ik ga hier niet het hele gesprek beschrijven. Luister vooral zelf. Wel moet ik even het inzicht kwijt dat het gesprek me gaf. Claudia vertelde dat haar ex in staat is gebleken om zich te verzoenen met de scheiding en later zelfs bij het tweede huwelijk van Claudia was. Gekscherend was de gezamenlijke conclusie van Roel en Claudia dus dat je een goeie ex moet kiezen. Dat betekent dus dat je een nieuwe liefde alvast beoordeelt op de potentie op het zijn van een goeie ex. Dat kan natuurlijk helemaal niet en ga je in je verliefdheid totaal aan voorbij.

Mijn inzicht kwam tijdens mijn luie zondagochtendontbijt. Gekookt eitje, beschuiten met jam, vers ontdooide boterham met hagelslag, grote kop dampende rooibosthee. En de radio aan tegen de stilte. Het gesprek van Roel en Claudia draaide nog door in mijn hoofd. Er was een nare vraag in mijn hoofd blijven hangen: Hoe goed is mijn ex? Die vraag voelde naar omdat ik me af begon te vragen of mijn ex diezelfde vraag ook zou stellen over mij. En toen viel mijn kwartje: om te kunnen beoordelen of ik mijn ex goed vind moet ik eerst kijken naar mezelf.

Een goede ex worden kost sowieso tijd. Dat ben je niet op dag 1 na de scheiding. En met scheiding bedoel ik niet de dag waarop de rechter je scheiding afhamert. Ik bedoel de dag waarop je samen met je ex het besluit neemt om te scheiden. De manier waarop die besluitvorming verloopt is ook heel bepalend voor hoe snel en hoe goed je in je nieuwe rol als ex-partner komt. Ik heb het allemaal ervaren als een orkaan die op mijn kustlijn beukte. Dus ik startte als een wrokkige, bokkige ex vol zelfmedelijden.

Intussen ben ik verder. Intussen kan ik mildheid opbrengen naar mijn ex. Bovendien begin ik langzaam los van haar te komen. Ik ben haar niets meer verschuldigd. Het lukt me steeds beter om haar te zien als de moeder van mijn kinderen. Als iemand met wie ik een goede verstandhouding zou moeten hebben, omwille van ons gedeelde ouderschap. Ik had me na de scheiding vooral gericht op het zijn van een goede vader, maar ik moet dus ook een goede ex zijn. Een mooi inzicht voor de zondagmorgen.